Dr Balaji Samukhrao

प्लेटलेट्स म्हणजे काय? हा प्रश्न अनेकांना पडला असेल. त्या प्रश्नाचं उत्तर या लेखात मिळेल. हिमोग्लोबिन, प्लाझ्माप्रमाणे प्लेटलेट्स हादेखील रक्तातील एक महत्त्वाचा घटक आहे. रक्त पातळ होऊ न देण्याचं तसंच रक्तवाहिन्यांना इजा झाल्यास रक्तस्त्राव अधिक प्रमाणात होऊ न देण्याचं काम या ‘प्लेटलेट्स’ करतात. या प्लेटलेट्स मुळातच एखाद्या प्लेटप्रमाणे दिसतात. त्यामुळे त्यांना ‘प्लेटलेट्स’ हे नाव शास्त्रज्ञांनी दिलं आहे. या पेशींसाठी वैद्यकीय भाषेत ‘थ्रोम्बोसाइट्स’ ही संज्ञा वापरली आहे. *रक्तामध्ये प्रामुख्याने तीन पेशी असतात.** लालपेशी (आरबीसी), पांढऱ्या पेशी (डब्लूबीसी) आणि प्लेटलेट्स (तंतुकणिका). त्यापैकी रक्तामध्ये ‘प्लेटलेट्स’ची संख्या सर्वाधिक असते. प्लेटलेट्स या मोठया हाडांतील रक्तमज्जेत (रेड बोनमॅरो) असणाऱ्या मेगा कॅरोसाइट्स या पेशींपासून तयार होतात. त्यांचं रक्तातील आयुष्य सर्वसाधारणपणे 5-9 दिवसांचं असतं. जुन्या झालेल्या प्लेटलेट्स प्लीहा (स्टीन) आणि यकृत (लिव्हर) या मध्ये नाश पावतात. ⚡ *प्लेटलेट्सचं कार्य*⚡ रक्तवाहिन्यांतून वाहणारं रक्त हे प्रवाही राहणं महत्त्वा

(सा . विज्ञान )            🔹ध्वनी: *'ध्वनी म्हणजे ऐकण्याची संवेदना'.* *ध्वनीचे स्वरूप :'ध्वनी ही एक प्रकारची ऊर्जा असून ती आपल्या कानात ऐकण्याची संवेदना निर्माण करते'*. *ध्वनीची निर्मिती आघाताने, छेडल्याने, हवा फुंकल्याने, ओरखडल्याने, विविध वस्तु हालल्याने अशा अनेक कारणाने होवू शकते*. *प्रत्येक उदाहरणात कंपन ध्वनीच्या निर्मितीस कारणीभूत ठरतात.* *कंपन : वस्तूची जलद गतीने पुढे-मागे होणारी हालचाल म्हणजे कंपन होय*. *उदा. *तंतुवाद्यातील तारेची कंपने* ध्वनी हे तरंगाच्या स्वरुपात प्रसारित होतो.* *वस्तु विक्षोभित होते आणि कंप पावते तेव्हा ध्वनी निर्माण होतो.* *ध्वनी भौतिक वस्तूतून किंवा पदार्थातून प्रसारित होतो त्याला माध्यम म्हणतात. ते घन, द्रव किंवा वायु असू शकते* *ध्वनी निर्वात पोकळीतून प्रवास करू शकत नाही* *प्रत्येक्षात कंपित वस्तूपासून ऐकणार्‍यापर्यंत कण प्रवास करीत नाहीत.* *ध्वनी तरंगाची वैशिष्ट्ये* : *जेव्हा ध्वनी तरंग माध्यमातून प्रवास करतात तेव्हा माध्यमाची घनता व दाब यामध्ये बदल होतो.* *संपीडने : कणांची एकत्रित गर्दी असणारे भाग म्हणजे संपीडने होय*. *

*काविळ आणि घरगुती उपाय - [Jaundice]*. काविळ झालेल्या लहान मुलांना काळ्या मनुक्याचं पाणी आणि प्रौढ व्यक्तींना पाण्यात भिजवलेले काळे मनुके खाण्यास द्यावेत. काविळ झाली आहे त्याला सर्वच पिवळं दिसतं असं आपण अनेकांना उपहासाने म्हणतो. मात्र या उक्तीचा काहिसा संबंध काविळ या आजारातील लक्षणांमध्ये दडलेला आहे. काविळीला कामला या नावानेही ओळखले जाते. मूळ संस्कृत कामला शब्दाचा अर्थ सर्व इच्छा नाहिसा करणारा आजार असा आहे. पावसाळा सुरू झाल्यावर किंवा पावसाळा संपल्यानंतर काविळीच्या रुग्णांच्या संख्येत वाढ होते. काविळ आणि काविळीवरील उपचारांबाबत अनेक समज-गैरसमज असले तरी दूषित पाण्यामुळे तसेच दूषित अन्न सेवनामुळे काविळ होते. काविळ होऊ नये याबाबत प्रतिबंधात्मक उपाय, आहार-विहाराबाबत तसेच काविळ झाल्यानंतर करावयाच्या उपचाराबाबत आयुर्वेदात खूप सोपे आणि चांगले उपाय सांगितले आहेत. मुळात यकृतातील पेशींना इजा झाल्यानं त्यांना सूज येते आणि यकृताच्या कार्यात अडचणी निर्माण होतात. परिणामी रक्तातील पित्तयुक्त द्रव्याचे प्रमाण वाढते. हे वाढलेलं पित्तयुक्त द्रव्य डोळ्यांतील बुबुळ वगळता असलेला पाढंरा भाग, त्वचा तसेच ह

▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃ मतिमंदता ( भाग -२ ) दिव्यांग मुले  बाल्यावस्थे मध्ये दिसून येऊ शकतो. *लक्षण दिसण्यास सुरू होण्याचा वेळ अक्षमतेच्या संशयास्पद कारणावर अवलंबून असतो.* *काही सौम्य मतिमंदतेचे निदान मूल शाळेत जाण्या पर्यंत होत नाही.* *ही मुले साधारणपणे सामाजिक, संवाद, आणि कार्यात्मिक सिद्धांत विषयक क्षमतेत कमी पडतात.* *मेंदूसंबंधी (न्यूरोलोजिक) अव्यवस्था उदा. मस्तिष्ककोप (एनसिफेलाइटीज) किंवा मस्तिष्क ज्वर (मेनिंजाइटीज) असणा-या मुलांमध्ये अचानक संज्ञानात्मक दुर्बलता आणि अनुकूलक अडचणीची लक्षणे दिसून येऊ शकतात.* मतिमंदतेचे विभाग *मतिमंदतेमध्ये सारासार विचारक्षमता मानसिक वयामध्ये मोजले जाते (बुद्ध्यांक किंवा आयक्यू). मतिमंदतेचे चार वेगळे वर्ग आहेत; सौम्य, मध्यम, गंभीर आणि अतिगंभीर. हे वर्ग मनुष्याच्या कार्यात्मक पातळीवर अवलबून आहेत.* सौम्य मतिमंदता *मतिमंदता असणा-या लोकांमध्ये सरासरी ८५ टक्के लोकांमध्ये सौम्य पद्धतीची मतिमंदता असते. त्यांचा आयक़्यू स्कोअर ७० ते ७५ पर्यंत असतो, आणि ते बहुदा सहावी इयत्ते पर्यंतचे सिद्धांत विषयक कुशलता प्राप्त करतात. ते पुरेसे आत्मनिर्भर होता